Το αλάτι της Γης

Αλήθεια... ποιο είναι το Αλάτι της Γης;

Για τον Sebastiao Salgado, οι άνθρωποι αποτελούν “Το αλάτι της γης”.

Παντού διαφορετικοί, παντού όμως ίδιοι, οι άνθρωποι είναι “το αλάτι της ζωής”.

Tα τελευταία 40 χρόνια, ο φωτογράφος Sebastiao Salgado ταξιδεύει σε όλες τις ηπείρους. Οι φωτογραφίες του, αποτελούν μια ιστορική καταγραφή της ανθρωπότητας και του πλανήτη μας, στα τέλη του 20ου και τις αρχές του 21ου πρώτου αιώνα. Αυτό όμως που κάνει το έργο του ξεχωριστό, είναι πως κάθε φωτογραφία έχει ως επίκεντρο την ανθρώπινη ύπαρξη.

Στο Αλάτι της Γης ένα ντοκιμαντέρ του Γερμανού σκηνοθέτη Βιμ Βέντερς, όπου η σκηνοθεσία συνυπογράφεται από τον γιο του φωτογράφου, τον Τζουλιάνο Ριμπέιρο Σαλγκάδο, ο οποίος ακολούθησε τον πατέρα του σε κάποια από τα πιο πρόσφατα ταξίδια του, με μία βιντεοκάμερα στο χέρι, βλέπουμε προσωπικές και επαγγελματικές στιγμές του σπουδαιότερου εν ζωή κοινωνικού φωτογράφου, ταξιδεύουμε μέσα από τις φωτογραφίες που έχει τραβήξει και εκθέσει σε όλον τον κόσμο, αλλά κυρίως μαγευόμαστε από τη μοναδική αφήγησή του.

Μέσα από τις φωτογραφίες και τις έντονα συναισθηματικές περιγραφές του γνωστού φωτογράφου, νιώθουμε δέος, θαυμασμό και συγκίνηση. Στα ταξίδια του έγινε μάρτυρας μεγάλων γεγονότων της πρόσφατης ιστορίας και συνοδοιπόρος ανθρώπων πολλών χωρών και φυλών. Από την ξηρασία της Νιγηρίας και τη λιμοκτονία της Αιθιοπίας, μέχρι την ανελέητη γενοκτονία στη Ρουάντα και την αποτρόπαια καταστροφή του περιβάλλοντος με το κάψιμο των πετρελαιοπηγών στο Κουβέιτ (στη λήξη του πρώτου Περσικού πολέμου) και τον αφανισμό εκατομμυρίων πληθυσμών κατά τη διάρκεια μετανάστευσης.

Ο Salgado “παίρνει τις φωτογραφίες που οφείλει κι ο υπόλοιπος κόσμος να δει”. Ακόμη και οι φωτογραφίες της φύσης περιέχουν ένα οικολογικό περιεχόμενο, το οποίο και ο ίδιος τηρεί ως στάση ζωής.

Μια παρουσίαση ουσιαστική, ανάμεσα στη Γη και τους ανθρώπους, τους πολίτες της, “το πιο καταστροφικό της είδος”, όπως χαρακτηριστικά λέει ο Salgado. Ένα δυνατό μήνυμα ζωής για μία ανθρωπότητα που αλλάζει.

Όλα ξεκινούν στον τόπο που γεννήθηκε κι έζησε τα παιδικά του χρόνια, μια φάρμα σε έναν παράδεισο της βραζιλιάνικης φύσης. Με τον πατέρα του περπατούσαν στους ατελείωτους λόφους και εκτάσεις, κοιτώντας τον ορίζοντα και σκεπτόμενοι πως “πίσω από κάθε βουνό υπάρχει μια κρυμμένη ιστορία”.

Σπούδασε οικονομικά στο πανεπιστήμιο της Βιτόρια. Εργάστηκε στον Διεθνή Οργανισμό Καφέ, εργασία η οποία του έδωσε την ευκαιρία να ταξιδέψει στην Αφρική. Την πρώτη φωτογραφική μηχανή την αγόρασε η γυναίκα του για τη δουλειά της, αλλά και η πρώτη φωτογραφία που τράβηξε ήταν αυτή της γυναίκας του. Το 1973 εγκατέλειψε την υποσχόμενη καριέρα του οικονομολόγου στην Παγκόσμια Τράπεζα, για να αφιερωθεί στη φωτογραφία.

Η πρώτη του συλλογή “The Other Americas” αποτελεί ένα φωτογραφικό οδοιπορικό από το 1977 ως το 1984 σε όλη τη Νότια Αμερική, σε μια περίοδο έντονων κοινωνικών αναταραχών. Γνωρίζουμε τη λατινική Αμερική, τα δάση του Αμαζονίου, τις φυλές στα οροπέδια του Περού, τις συνήθειες των ιθαγενών, τον πολιτισμό μιας άλλης Αμερικής. Με την πτώση της δικτατορίας, ταξίδεψε στη ΒΑ Βραζιλία. Η βρεφική θνησιμότητα είναι πολύ υψηλή. Οι άνθρωποι υποσιτίζονται, υπάρχει μεγάλη ξηρασία, η γη είναι άγονη. Συγκλονιστική, είναι η περιγραφή του για το χρυσωρυχείο της Βραζιλίας Σιέρα Πελάδα.

"Δεν είχα δει ποτέ κάτι παρόμοιο. Εκεί είδα να περνά από τα μάτια μου σε κλάσματα δευτερολέπτου η ιστορία της ανθρωπότητας. Έπρεπε να σκάψουν όλο το έδαφος. Δεν υπήρχε παντού χρυσός. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι σχημάτιζαν μια οργανωμένη αλλά εντελώς παρανοϊκή κοινωνία. Μπορεί να έμοιαζαν με σκλάβους, αλλά δεν υπήρχε ούτε ένας σκλάβος. Υπήρχε η επιθυμία για πλούτο. Όλοι ήθελαν να είναι πλούσιοι. Εκεί μπορούσες να δεις του πάντες: διανοούμενους, πτυχιούχους, αγρότες, εργάτες από την πόλη. Όλοι ερχόντουσαν αναζητώντας την τύχη τους.Όσοι ήταν εκεί εθελοντικά, είχαν το δικαίωμα να επιλέξουν ένα σάκο. Και σε αυτούς τους σάκους που είχαν επιλέξει κρυβόταν η δουλειά. Θα μπορούσε να μην έχει τίποτα, ή να περιέχει ένα κιλό χρυσού."

Στη δεκαετία του 80 ταξίδεψε στην Αφρική όπου τις περισσότερες φορές ακολουθούσε τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στα στρατόπεδα ανθρωπιστικής βοήθειας και αργότερα τη δεκαετία του 90, ταξίδεψε παντού για να αποτίσει φόρο τιμής στους εργάτες, στους πρόσφυγες και στα “πορτραίτα” τους.

Στην αλλαγή του αιώνα μετακινήθηκε από την ανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή μέχρι ξανά τη Ρουάντα για να καταγράψει την “Έξοδο” των εκατομμυρίων μεταναστών. Κι εκεί, τον λύγισε ο αφανισμός. Δεν ξανάπιασε κάμερα για μία δεκαετία.

Όπως ο ίδιος αναφέρει: "Οι Έξοδοι αφορούν την ιστορία της εποχής μας. Κάθε φωτογραφία καταγράφει μια στιγμή τραγική, δραματική ή ηρωική μιας ύπαρξης. Στο σύνολό τους όμως συνθέτουν μια εικόνα ανησυχητική του κόσμου μας στο τέλος της χιλιετίας”.

“Πόσες φορές απελπίστηκα με την ανθρώπινη φύση; Πόσες φορές άφησα την μηχανή μου στο πάτωμα και έπιασα το κεφάλι μου με τα δυο μου χέρια κλαίγοντας με λυγμούς; Δε θέλετε να ξέρετε..."

Επέστρεψε με τη “Γέννεση”. Αυτή τη φορά, απομακρύνθηκε από τη δυστυχία και το θάνατο, και εστίασε στην μεγαλοπρέπεια και την ομορφιά της φύσης.

Και πάλι όμως, μετά από όλα όσα αντίκρισε στην περιπλάνησή του στις ομορφιές του κόσμου, δεν παρέμεινε ένας απλός φωτογράφος, αλλά ούτε και ένας απλός θεατής.

Μαζί με την οικογένειά του, ανέλαβαν να αναγεννήσουν το δάσος δίπλα από το ράντζο τους στη Βραζιλία, φυτεύοντας 2,5 εκατομμύρια δέντρα. Το 1998, ίδρυσαν με τη σύζυγό του το ινστιτούτου Terra, με αποκλειστικό σκοπό την αναδάσωση και την προστασία του περιβάλλοντος μέσω της σωστής εκπαίδευσης.